Bebek ve çocuklarda rektal (anüsden, makattan) kanama

Bebek ve çocuklarda makattan (anüsden) kanama (rektal kanama) nedir?

Çocukluk çağında rektal kanama sık görülen bir durumdur ve aileler için korkutucu olabilir. Ancak çoğu zaman kabızlıktan kaynaklanan anal fissür denen makattaki çatlaklar kanamaya neden olur ve ciddi bir durum değildir. Kanamayı durdurmak ve anal fissürün tedavisi için önce kabızlığı yok etmek gerekir.

Dışkıda kan görülmesi ise bazı hastalıkların belirtisi olarak karşımıza çıkabilir ve doktora tarafından kaynağı araştırılmalı, gerekli tedavi uygulanmalıdır.

Çocuklarda Rektal Kanama Nedenleri Nelerdir?

Kabızlık nedeniyle sertleşen kaka zorlanmaya bağlı olarak anüs etrafında anal fissür dediğimiz yüzeysel çatlaklara neden oluyor. Anal fissür nedeniyle kakasını yapmaya çalışırken canı acıyan çocuk, kakasını tutmaya başlıyor. Bekledikçe kaka daha çok sertleşip daha fazla çatlağa neden oluyor ve çocuk böylece bir kısır döngüye giriyor. Bunu önlemek için çeşitli yöntemler olmakla birlikte temelde çocuğun beslenme ve yaşam biçimini değiştirmek gerekiyor.

Ayrıca kabızlık ve zorlanma nedeniyle oluşan hemoroidler de ileri dereceye geldiklerinde kanamaya neden olabiliyor. Daha az olmakla birlikte polipler, bağırsakların içi içe girme tıkanıklığı, Meckel divertikülü, Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, bağırsak enfeksiyonu ve parazitler ishal ve kanamaya neden yol açabiliyor. Bazı yiyecekler ve ilaçlar da dışkının kanlı görünmesine neden olabiliyor.

Özellikle küçük bebeklerde inek sütü alerjisi gibi besin protein alerjileri, rektal kanama, kanda kaka görülmesinin en önemli nedenidir. 

Çocuklarda Rektal Kanama Belirtileri Nelerdir?

Tek başına dışkı görünümüne bağlı olarak rektal kanamanın kaynağını veya türünü bilmek her zaman mümkün olmaz. Rektal kanama kabızlıktan kaynaklanabileceği gibi kimi zaman bağırsaktaki çeşitli rahatsızlıkların sebebi olabileceğinden doktora başvurmak ve gerekli testleri yaptırmak gerekiyor.

Dışkıda kan görülmesi üst sindirim sisteminde (mide ve ince bağırsak) ya da alt sindirim sisteminde (kolon, rektum ve anüs) kanama olduğunu gösterebiliyor.

·         Mide ve ince bağırsaktaki kanama genellikle siyah, çok koyu renkli dışkıya neden olur. Çoğu durumda, çocuk ayrıca kahve telvesi gibi görünen kırmızı veya siyah şekilde kusuyor.

·         Alt sindirim sistemindeki kanamada genellikle dışkıda parlak kırmızı kan görülüyor.  

Anal Fissür

Çocukluk çağındaki dışkılama sırasındaki kanama nedenleri arasında ilk sırada yer alır. Her yaşta görülmekle birlikte bebeklikten çocukluğa geçiş döneminde daha sıktır. Bu dönemde katı gıdalarla beslenmeye geçildiğinde çocuğun dışkısı da giderek katılaşmaya başlar. Birçokları için sorunsuz geçen bu dönem, bazılarında daha katı ve büyük hacimli dışkı yapma şeklinde olmaktadır. Bunun sonucu olarak anüs kenarında yırtık (çatlaklar) oluşmaktadır.

Son derece acı veren bu yaralanma dışkının daha da geciktirilmesi sonucunu doğurur. Daha katı ve daha hacimli dışkı giderek daha derin fissür açılmasına yol açan bir kısır döngü içine girer.

Anal Fissür Belirtileri

·         Bezde ya da iç çamaşırda görülen küçük lekeler şeklinde açık kırmızı kan

·         Anüste, genelde arka duvarda çizgi şeklinde yırtılma

·         Dışkı üzerinde çizgi şeklinde kan

·         Büyük çocuklarda tuvalet sırasında ağrı

·         Kabızlık nedeniyle dışkının daha katı ve hacimli olması, kan görülmesi

·         Fissürün ucunda deri katlantısı

Rektal Polip

Polip bağırsakta bir sap ucundan ya da sapsız olarak bir yere bağlı bir çeşit urdur. Çocukluk çağında en sık kanama nedenlerinden biridir. 5-15 yaşları arasında görülür. Boyutları 2-20 mm kadar olabilir. Olguların yarısında tek polip olmasına karşın sayıları 10’a kadar çıkabilmektedir.

Polipler, bağırsak duvarına genellikle bir sapla bağlıdır. Dışkı sürtünmeleriyle yüzeyinden kolayca kanar. % 70’inin son bağırsak (rektum), %15’inin de altbağırsak (sigmoid) yerleşimli olduğu bildirilmektedir. Hemen tamamı iyi huylu urlar olmakla birlikte patolojik inceleme şarttır.

İlk belirtisi dışkıda kan görülmesidir. Çizgi halinde dışkının üzerine bulaşmış bir halde ya da dışkıdan hemen sonra birkaç damla olarak görülebilir. % 10 olguda ilk belirti dışkılama sırasında anüsten polip sarkmasıdır. Kramp tarzı karın ağrıları ve hafif ishal de yakınmalar arasında bulunabilir. Kendiliğinden kopma sonrası daha fazla bir kanamadan söz edilir.

Rektal Polip Belirtileri

·         Dışkıda kan (Çizgi halinde, dışkının üzerine bulaşmış bir halde ya da tuvaletten hemen sonra birkaç damla olarak görülebilir)

·         Dışkılama sırasında anüsten polip sarkması 

·         Kramp tarzı karın ağrıları ve 

·         Hafif ishal 

·         Kendiliğinden kopma sonrası daha fazla kanama.

Bağırsakların İç İçe Girerek Tıkanması (İnvajinasyon)

En sık 4-12 aylık bebeklerde görülmekle birlikte tüm yaşlarda görülebilir. Bol çilek jölesi şeklinde kanama ve kramplar tarzında zaman zaman gelen karın ağrıları ile birliktedir. Çocuk kakasını yapmaz ya da yapınca da parlak kırmızı ve cıvık kıvamda kanlı yapar.

Bir kabızlık ya da sıklıkla ishal sorası da görülebilir. Ağrılar arasında çocuk başlangıçta sakindir. Ancak erken fark edilmezse önce kusma ve karın şişliği; giderek ateş ve düşkünlük tabloya eklenir.

Su kaybı nedeniyle hasta ileri derecede halsizdir. Bağırsakların birbiri içine eldiven parmağı ya da dürbün gibi girmesi olarak tarif edilebilir. Nedeni genellikle belli değildir. Daha büyük çocuklarda bu duruma küçük bağırsak urları (polip), kitleler ve doğuştan gelen bazı yapılar (divertikül gibi) yol açabilmektedir.

İnvajinasyon Belirtileri

·         Çilek jölesi kıvamında kanama

·         Kramplar tarzında zaman zaman gelen karın ağrıları

·         Halsizlik

·         Tuvalete çıkamama 

·         Parlak kımızı ya da cıvık kıvamda kanlı dışkı

Meckel Divertikülü 

Meckel divertikülü ince bağırsağın sonlarına doğru sağırsak duvarının tamamının veya bir kısmının bağırsak dışına doğru çıkıntı yapmasıdır. Genellikle çocuklarda 2 yaşından önce görülür. Görülme sıklığı %2'dir.

Meckel divertikülüne sahip pek çok erişkinde hiç semptom görülmez. Sadece ameliyat sırasında ya da başka bir durum için yapılan testler sırasında fark edildikten edilir. Bu durumda, Meckel divertikülünün genellikle tedavi edilmesine gerek yoktur.

Meckel Divertikülü Belirtileri

·         Karında hafif veya şiddetli ağrı 

·         Dışkıda kan

·         Birden başlayan, ağrısız, çok oranda ve kendiliğinden duran kanama

·         Fazla kanama nedeniyle çocuğun renginin soluk olması

·         Mide bulantısı ve kusma

·         Göbek deliği civarında hassasiyet

·         Bağırsaklarda tıkanıklık: Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması nedeniyle acı, şişkinlik, ishal, kabızlık ve kusmaya neden olabilir (Daha büyük çocuklar ve yetişkinlerde görülür)

·         Divertikülit (Bağırsak duvarının iltihaba bağlı şişmesi)

 

Kolitler (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı)

Vücudun yaptığı, mikrobik olmayan bağırsak iltihaplarıdır. Rektal kanama, ishal, kanlı ishal, karın ağrısı ilk doktora başvuru nedenleridir. Özellikle diğer nedenlerin ekarte ediliği, enfeksiyon ve parazitlere yönelik antibiyotik tedavisine cevap vermeyen durumlarda çocuklarda ilk akla bu kolitler gelmelidir.

Bağırsağın bakteri, vürüs ve parazitle rile olan enfeksiyonları

Bu mikroplarında bir kısmı kanamaya, kanlı ishale neden olur. Başlangıç ateşli bir enfeksiyon gibi olabileceği gibi parazitlerde bazen olabilceği gibi sadece kanlı ishal şeklinde de başlayabilir.

Bebeklerde inek sütü ve diğer besin proteini alerjileri

Sağlıklı görüne bir bebekte kanlı kaka, mukuslu (sümüklü) kaka, ishal, hastalığın genelliklşe tek belirtisidir. 

Çocuklarda Rektal Kanamanın Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Çocuklarda anal bölgelerdeki çatlağı saptamak için parmakla yapılan basit bir fiziki muayene ve kanın içeriğini öğrenmek için dışkı örneği istenir. Ayrıca poliplerin saptanması gibi sorunlarda da fizik muayene önemlidir. Dışkı örneğinde bakteri, virüs ya da parazitlerin neden olabileceği enfeksiyonlar test edilir.

Kanamanın nedeni bu şekilde tespit edilemediğinde endoksopi ve kolonoskopi incelemesi yapılmalıdır.

Anüste Çatlak (Anal fissür)

Dışkı üzerinde çizgi şeklinde kan görülmesi tipiktir. Kaka yapmanın acı verici olduğu, çocuğun kaka yapmak istemediği anlatılır. Kan hemen her zaman sert ve katı kıvamlı dışkı ile birliktedir. Anal muayene ağrılı olmakla birlikte genellikle fissürü görmeye olanak tanır. Fissürün dış ucunda genellikle bir deri katlantısı (nöbetçi urve) bulunur. Birçok ebeveyn bu katlantı nedeniyle doktora başvurur.

Rektal Polip (Juvenil Polip)

Tanı kolonoskopi ile olur. Makattan kan gelen çocuklarda kolonoskopi ile polip direk gözle tespit edilir.

Bağırsakların İç İçe Girerek Tıkanması (İnvajinasyon)

Kan testleri ve görüntüleme yöntemleri ile tanı konulabilir. Özellikle karın ultrasonu bu hastalığın tanısının konulmasında oldukça önemlidir. Yine bir katater veya bağırsaklara baryum ilacı verilmesiyle röntgen çekimi de yapılmaktadır.

Meckel Divertikülü

Bu hastalık kanama, bağırsak tıkanıklığı ve iltihaplanmaya yol açar. Çocuklarda kanama ve karın ağrısı belirtileri görüldüğünde çeşitli tanı testleri yapılır.  İlk olarak karın ultrasonografisi ve Meckel sintigrafisi uygulanır. İleri incelemeler için MR, tomografi ve tanısal laparoskopi kullanılabilir.

Kolitler (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı)

Kesin tanı endoskopi ve kolonoskopi ile mide, ince bağırsaklar ve kalın bağırsaklardaki kolitin neden olduğu ve kanamaya neden olan yaraları görmek, buralardan biyopsiler alarak patolojik inceleme yaparak koyulur.

Bağırsağın bakteri, vürüs ve parazitle rile olan enfeksiyonları

Kaka ve kan testleri ile bu duruma neden olan mikropların saptanması ile tanı koyulur.  

Bebeklerde inek sütü ve diğer besin proteini alerjileri

Küçük bebeklerde nu tür alerjide kandan ve cillten yapılan alerji testleri genellikle çalışmadığında, tanı, şüphenilen besinin kesilmesi ile (çocuk emiyorsa anne kesecek) şikayetlerin düzelmesi, tekrar verildiğinde şikayetler tekrar başlamsı yöntemi ile koyulur. 

Çocuklarda Rektal Kanamanın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Anüste Çatlak (Anal fissür)

Tedaviye mevcut kabızlığın ortadan kaldırılmasıyla başlamak gerekir. Kabızlık uzun dönemde dışkı kıvamının ilaç ve beslenme ile yumuşatılması, tuvalete gitme aralıklarının sıklaştırılması ile ortadan kaldırılabilir. Aynı dönemde ılık oturma banyoları ve ağrı kesici kremlerle fissürün iyileşmesi sağlanmalıdır.

Ağrısız ve yumuşak kıvamlı dışkı yapmaya başlamak tedavide en önemli aşamadır. Ancak kolayca tekrarlayabileceği unutulmamalı, aile tuvalet ve beslenme alışkanlıkları konusunda uyarılmalıdır.

Rektal Polip (Juvenil Polip)

Kolonoskopi ile tanı konulduğunu an, aynı seansda, polip endoskopik olarak kolonoskopi ile çıkarılır. Böylece tanı ve tedavi aynı anda tamamlanmış olur.

Bağırsakların İç İçe Girerek Tıkanması (İnvajinasyon)

Öncelikle hastanın genel durumu düzeltilmeli, sıvı ve elektrolit kayıpları yerine konulur. Tedavi üç aşamalıdır. Birinci aşama ile başlanır ve bu aşamada tedavi edilemeyen hastaya ikinci aşama, yeterli gelmezse üçüncü aşama tedaviye geçilmelidir.

·         Birinci Aşama (Ameliyatsız-Nonoperatif Tedavi)

İç içe geçmiş olan bağırsağın bu durumdan kurtarılmasına yönelik işlemleri içerir. Öncelikle anal yoldan verilecek sıvı ya da havanın sağlanan basınçla içteki bağırsağın çeşitli görüntüleme yöntemleri kılavuzluğunda geri çıkarılması denenir.

En sık uygulanan yöntem ultrasonografi ile izlenirken anüsten serum verilerek yapılmasıdır. Erken dönemde (ilk 24-48 saat) gelen hastaların %85-90’ı bu yöntemle tedavi edilebilir. Tedavi sağlanamazsa ve hastanın durumu uygun ise yeniden denenebilir. Bu yöntemle başarı sağlanamazsa hasta ameliyat edilmelidir.

·         İkinci Aşama (Ameliyat)

Ameliyatsız tedavinin başarısız olması durumunda ya da belirtilerin başlamasının üzerinden uzun süre geçmişse doğrudan ameliyat yapılır. Ameliyatta bağırsaklar elle düzeltilir.

·         Üçüncü Aşama (Ameliyat)

Ameliyatta elle düzeltme denemesi de başarısızlıkla sonuçlanırsa etkilenmiş bağırsak bölümü çıkarılarak bağırsaklar yeniden uç uca dikilir. Bu durum gecikmiş hastalarda daha sık meydana gelir.

Meckel Divertikülü

Tanı kesinleştiğinde tedavi yöntemi cerrahidir. Divertikül ve etrafı saran ince bağırsak çıkarılır ve kalan bağırsakların uçları birbirine dikilir. Doktorunuz çocuğunuzun semptomlarına, yaşına ve genel sağlık durumuna göre en iyi yaklaşımı önerecektir.

Kolitler (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı)

Bu hastalıklara özel ilaçlar ile, hastalığın ağırlığın agöre, bazen bişr, bazen birden fazla ilaçla tedavi yapılır.

Bağırsağın bakteri, vürüs ve parazitle rile olan enfeksiyonları

Saptanan mikrobun türüne göre verilen antibiyotik tedavisi ile mikrop ortadan kaldırılarak kanama durdurulur.

Bebeklerde inek sütü ve diğer besin proteini alerjileri

Tedavi, ortalama 6 ay boyunca alerji yaptığı düşünülen besinin, bebek emiyorsa annrsinin, bebek ek gıda alıyorsa bebeğin, diyettemn tamamen çıkarışlması ile yapılır.